دان پێدان

 

ئەڤا ئەز نوکە دنڤێسم تەنێ دان پێدانەکە لسەر بێ هەلویستیا من  د وانەکا ئایینی دا.

دناڤبەرا سالێن ١٩٩٥بو سالێن ١٩٩٨ ئەز خویندکار بووم ل ئامادەییا زاخو یا کوران ل پولا چوارێ ئامادەیی. پولا مە هەمی تەڤدا دبوونە نێزیکی ٢٨ خویندکاران. بێ گومان دناڤمەدا ژمارەکا خویندکارێن مەسیحی هەبوو، کو د دخواندنێ دا زور زیرەک بوون.

ل سپێدەکا زڤستانێ ئەم هەمی قوتابیێن پولا چوارێ ب هەڤرا ئامادەبووین ل جهێن خوە بو دەستپێکرنا وانەکا ئایینی، ماموستایێ مەیێ ئایینی ژی کابرایەک بوو ناڤێ وی سلیمان بوو، ژ بەر وێ چەندێ کو بەژنا وی گەلەک بلند نەبوو، هەمی خویندکارا دگوتنێ سلو قوتوو.

ماموستا چەوا ب ژوی کەفت وەک هەردەم هەردوو دەستێن خوە تێک هەسین ژ سەرما دا، و چاڤەکێ خوە وەکی کەسەکێ کولانێ نەقاند و ب دەستەکێ شەقە ژ هەردوو تبێن خوەیێن بەرانێ و شەقلەدرێژێ ئینا و بەرڤ دەرگەهێ و تبلا بەرانێ بەرڤ دەرگەهی کر کو خویندکارێن مەسیحی بلا بچنە ژدەرڤە.

مە سێ قوتابی هەبوون دناڤ پولێ دا ئێکەم جەودەت، ئمیل و زارین کو تا بێژن رێک و پێک و بێ بەلا بوون.. دوماهیکێ بو من دەرکەفت کو ئەوێ دوماهیکێ کەسەکێ نێزیکێ مە وەک بنەمال(ب کورتی و کوردی فلێن مە بین). زارین د مەشا خوە دا بو دەرکەفتنێ گوت ماموستای  " تو ما نەشێ ب شێوازەکێ جوانتر بێژێ مە هەرنە ژ دەرڤە"؟

ماموستایێ ئایینی گوتێ : کا بسەکنە! خویندکارێ مەسیحی ژی راوستا بەرامبەر ماموستای. مە هەمیا دیت کو ماموستای هندی خودێ هێز دایێ شەقەک ل بنێ گوهێ خویندکارێ مەسیحی دا، ئێکسەر سەرو چاڤێن قوتابی سۆر بین و روندک کەڤتنە چاڤێن وی و دەرکەفت.

ئەز و بیست و چوار کەسێن دی ئەوێن رونشتین وەکی سەنەما جووهنین و مە سەحکرە رویدانێ و ئێک ژمە ئێک پەیڤ ژی نەگوت. ئەڤرو پشتی پتر ژ بیست سالان ژ وێ روژێ دەما ئەز ل خویندنگەهەکا سویدی ئایینێ ئسلامێ و مەسیحیەتێ و جوهیەتێ و هندوسیا و بوزیا دخوینم ب ئێک ئاستێ گرنگی پێدانێ. خۆە تاوانبار دبینم لسەر ئەوێ بێدەنگیا من هەلبژارتی بەرامبەری ئەوی خویندکارێ مەسیحی، بلا شەقەکا ژ یا وی ب هێزتر ل بنێ گوهێ من کەتبا، و وژدانا من ئاسودە با دەما ئەز بیر ل وێ بیرەوەریێ دکر.

کەسەک نەبوو ژ مە بێژێت ماموستا تو نوینەرێ ئایینێ ئیسلامێ یێ، ئایینێ ئیسلامێ ئایینێ لێبوورینێ و پێکڤەژیانێ و ئێکتر قەبوولکرنە. پێدڤیە تو نموونەیا پەروەردەی و ئەخلاقێ جوان بی.......هتد

ئەڤا هاتی گوتن تەنێ نموونەکە، هەبوون و نەبوونا من وەک بونەوەر چ رامان هەیە ئەگەر ئەز هەر لسەر وێ بێ هەلویستێ بمینم. هێڤیدارم من شیابیت هزرێ ب دورستی بگەهینم.

کوردستانی بوون بارەکێ زۆر گرانە

ئەڤە چەند سالە ئەز دبینیم، ل بیرەوەریا شازدەیێ ئوکتوبەرێ ئەم هەمی دکەڤینە گیانێ ئێک و دوو و تومەتا پالدەینە هەڤ دوو و خۆە و مللەتێ خۆە روسوا و شەرمزار دکەین، هەرچەندە ژ وێ چەندێ دەرباز بویە! مە خۆە گەلەک یا بێ بها کری و ئێدی ئەو سەنگا جاران مە نەمایە. و ب ڤی سەروبەری ڤە دێ ئەو کێما مە هەی ژی، دێ ژ دەستێ مە هێتە دەرێ.

ب دیتنا من ل جهێ ئەم ببینە خوش مروڤ و ل پشت شاشێن کومپیوتەرا و تەلەفونا ببینە ‌(عەمێ گوزێ) و تومەتا بدەینە پال ئێک و دوو و خوە ژ بن بارێ گرانێ بەرپرساتیا کوردستانێ لابدەین، باشترە ل ئاستێ بەرپرساتیێ دابین و فاکتەر و هوکارێن ئەڤێ چەندێ بێخینە بەر باس و ڤەکولینێ و خواندنێن جودا جودا لسەر بکەین و چارەسەریێ بو ببینین، داکو ل داهاتی مە ئێک هەلویست هەبیت. ئەڤا هە چ خزمەتا کوردستانێ ناکەت گەلی کوردا!

تەنێ مە ل بەر چاڤێن هەڤدوو رەش دکەتن و زێدەتر نە.

خەلکانەک ژ دەرڤەیێ هەرێما کوردستانێ نزانێت کی خوفروشە یان خاک فروشە! ئەم هەمی ب کورد و خاک فروش هاتینە ل قەلەم دان، ئەڤجا مە پێ خوش بیت یان نە! چ ئالترناتیڤەکێ دی مە نینە.

چونکە ئەم هەمی باش دزانین، ئەو کیانێ ب تەلەفونەکێ بهێتە هەلوەشاندن! سوباهی ببیتە وەلات ژی هەر یێ هەلوەشایە.

لەورا پێدڤیە ئەم لسەر خالێن لاواز کار بکەین و پتر ژ هەمی دەما نێزیکی ئێک و دوو بین و بگەهینە چارەسەریەکا بنەرەت و دوماهیێ ب ئێک و دوو شکاندنێ بینین.

ڤایروسێ کورونایێ و شەرێ سیێ یێ جیهانی

دەما مروڤ بیر ل بەلاڤبوونا ئەڤی ڤایروسی دکەتن،  مروڤ نەشێت خوە قاییل بکەت کو چ یاریێن نیڤ دەولەتی ل پشت چێکرنا ئەڤی ڤایروسی نەبن، د راستیا ئاخڤتنێ دا مروڤ ئاستێ مەترسیدار بوونا ئەڤی ڤایروسی ب باشی دزانت نەخاسمە بەلاڤبوونا ڤی ڤایروسی ب ڤی رەنگی ل هەمی گوشە و کنارێن جیهانێ و زێدە بوونا ئاستێ ڤەگرتنێ لەورا مروڤ دشێتن ناڤێ شەرێ جیهانێ سیێ بدەتە پال ئەڤی کاودانی. بەری ئەز بابەتی دەستپێ بکەم من دڤێت تەنێ بیرا مە ل زەرەر و زیانێ هەردوو شەرێن ئێکێ و دووێ جیهانی بینمەڤە.. هەمی وەلات بەشدار بوون چ ب خواست و نە بخواست لەورا هەمیا ژی ل گورەیێ خوە زەرەر و زیان بەر کەڤت، کەس وەسا هزر نەکەتن کو د شەری دا لایەنێ سەرکەفتی چ زەرەر بەر نەکەفتیە! شەر ژ بلی زیانێ تشتەکێ دیتر نینە. 

بوچی ب ڤی شێوەی جهێ پرسیارێ یە ژ بەر چەند هوکاران:

گورینا شێوازێ شەری دناڤ بەرا وەلاتان ل ڤان دەهـ سالێن دوماهیکی ئەگەر ئەم ل پێڤەژویا مێژوێ بزڤرینە ڤە! ئەو شەرێ کلاسیکیێ بەرێ کو وەلاتان بەشداریەکا راستەوخوە تێدا هەبوو دگەل وەلاتێ هەڤ دژ  ل جهەکێ دەستنیشانکری وەک گورەپانا شەرێ دیار کری بو دەست بسەر داگرتنا جهەکێ دیارکری بو گەهشتن ب هندەک بەرژوەندیێن جیوسیاسی ئێدی نەمایە.

ل وان جورە شەران وەلات خوە ب خوە بەشداریەکا راستەقینە ب کەل و پەلێن خوەیێن لەشکەری  د  شەری دا دکر و هەمی مەزاختنێن شەرێ خوە ب ستوڤە دگرت و ئەنجام ژی ب ستویێ خوەڤە دگرت دگەل شەری و پشتی شەری.

دوهی ئەوان شەرا جهێ خوە دایە شەرێ ببریکاری (وەکالە) بو سەپاندنا هەژمونا خوە بو سەر جهەکێ و راکێشانا سەروەت و سامانێن وێ دەڤەرێ. واتا ئەڤ شەر د راستی دا دناڤبەرا دوو لایەنێن هەڤدژن لێ د دورهێلێ دا تەنێ مەزاختنێن شەری و ئەنجامێن وێ ب باشی و خرابی ب ستویێ خوە ڤە دگرن. لێ هندەکێن دی ل شوینا وانا ل گورەپانا شەری دا شەری برێڤە دبن و خوسارەتا گیانی ل شوینا وان ددەن. ئەگەر ئەم سرەنج بدەینە روژهەلاتا ناڤین ژ ڤان جورە شەران تا ئەڤرو ژی یێ بەردەوامە، نموونەکا دی یا زیندی چێکرنا گروپێن تیروریستی ل ڤێرێ و وێرێ وەک ئالاڤەک بو تێکدان باردوخێ وەلاتەکێ یان ژی ملکەچ کرنا هندەک وەلاتا بو حەز و خواستێن وەلاتێن زل هێز. لەورا ئەڤا هاتیە باس کرن هەمی وەک  قوناخەکە، یان ژی نوی بوونەک بوویە د شێوازێ شەری و کەرستێن تێدا بکار دهێن.

ل دیڤ خواندنا من پەیدا بوونا ڤایروسێ کورونایێ جورەکێ نوی یە ژ شەرێ ب بریکار، کو دبێژنێ شەرێ ڤیروسی یان جێرسومی، لێ ب شێوەکێ نەخویا واتە شەرکەر نەخویا و ڤەگرە حەتا بو ئافرینەرێن خوە ژی دبیتە جهێ مەترسیێ! تشتێ هەرە بالکێش ئەوە کو لایەنێ هێرشبەر ژی ب شێوەکێ خویا نینە و مروڤ نزانیت هەلگیرسەرێن ئەڤی شەری کینە یان چ وەلاتەک ل پشت ئەڤی شەری یە.چونکە هەمی وەلات ڤەگرتینە. ل پشت ئەڤان جورە شەرا ژی گەلەک حساباتێن نیڤ دەولەتی تێنە ئێکلاکرن و هندەک وەلات ژی ناچارن مللکەچی حەز و خواستێن هندەک وەلاتێن دی بن، بێ کو مە هاوەلاتیێن ئاسایی ئاگەهـ لێ بیتن.

ب دیتنا من ئەڤ جورە شەرە ل قوناخا دەستپێکێ داینە، واتا تازە ل تاقیکرنێ دانە و ل داهاتی دا دێ باشتر کونترول لسەر هێتە کرن. لێ شیانێن کونترولکرنێ گرێدای ئاستێ زانستی و پێشکەفتنا تێکنولوجی یا وەلاتان بو ڤەدیتنا چارەسەریێ  بو هەر جورەکێ.
لەورا هەمی وەلات ێن پێ ڤە شەپلین یان.

ب کەرەنتین کرنا هاوەلاتیان ل مالان ڤە و راوستاندنا هاتن و چوونێ و ژیانا ئاسایی یا هاوەلاتیان نەک تەنێ چارەسەری نینە. ئەڤە واتە تەسلیم بوون یان شکەستن ل دیڤ هاوکێشێن ئابووری! تەنێ ئەگەر ئەم هزر ل  راوستانا بزاڤا بازرگانی و هینان و برنێ ل ناڤ وەلاتان دا بکەین ل ڤان چەند حەفتیێن بووری و بزانین کا هەر وەلاتەک و کومپانیایێن بازرگانی ب چ گوژمەیێ پارەی زیان بەرکەفتیە.. ئەڤە یە دبێژنێ شەرێ ئابووری.

هەر وەک پێشتر ئاماژە پێ هاتیە کرن گەلەک هاوکێشێن جوراوجور ل پشت ئەڤان جورە شەران دا تێنە ئێکلا کرن... دبیت گەلەک وەسا هزر بکەن ئەڤ کارە نە دجهێ خوەدایە و نە بەر عاقلە لێ د سیاسەتێ دا بو دەستڤەئینانا ئابورەکێ بهێز تشتەک نینە ب ناڤێ وژدان کو رێگریێ ل وەلاتان بگریت. دوبارە بیر ل شەرێن جیهانیێن ئیک و دووێ ، بالکان، عێراقێ، سوریێ ، یەمەن،قەیرانێن کوچبەریێ .هتد بکەن ئایا تشتەکێ ب ناڤێ وژدان دناڤ ڤان هاوکێشا دا دبینن؟

زێدەرەویێن ئابووری یێن گەلەک وەلاتان رێکێ ددەتن ئەمریکا ب ڤی شێوەی سەرەدەریێ بکەتن. پشتراستیەک هەیە کو ئەمریکا دەستپێشخەرێ ئەڤێ شەری بیت بەرامبەری زێدەخوازی و زێدەرەویا ئابووری یا چینی ل روژهەلاتا ناڤین و باکورێ ئەفریقیا کو دپلاندایە ل نێزیکترین دەم جادا ئەوریشەمی سەر ژ نوی ب شێوەکێ مودەرن ب رێکێن گەهاندنێ یین نوی بئێختە کاری، و ل دیڤ ڤێ پلانێ چین دێ کاریت هەژموونا ئابووریا خوە لسەر هەمی جیهانێ بسەپینیت، بێ گومان د دورهێلێ دا ئەڤ چەندە ژی وەک گەفەک و مەترسیەک مەزن بو ویلایەتێن ئیکگرتیێن ئەمریکی تێتە ل قەلەم دان، چونکە ئابوورەکێ بهێز یەکسانە دگەل سیاسەت و پێگەهەکێ نیڤ دەولەتی یێ بهێز. بلا کەسەک وەسا هزر نەکەتن کو پێدڤی ناکەتن وەلاتێن دیتر بکەڤنە ژێر بارێ زەرەر و زیانێن ئەڤی شەری ئەگەر ب راستی ئەمریکا دەستپێشخەر بیت.  بەرسڤ د شەرێن جیهانێن ئێکێ و دووی گەلەک وەلات هاتنە دابەشکرن بێ کو ئەو ئەڤی چەندێ بخوازن یان خوە ب خوە بەشدار ببن د شەری دا.

بابەتێن پاراستنا ژینگەهێ ژی ل پلا دووی دهێت و وەک هیجەتەک تێتە بکار ئانین بو مەرەمێن ئابووری، ئەگەر ئەم هزر لێ بکەین کو نێزیکێ سەدان هزار گەشتێن نیڤ دەولەتی دناڤبەرا وەلاتێن جودا جودا داهاتینە راوستاندن زێدەباری هێنان و بردنا کەل و پەلێن نیڤ دەولەتی ژلایەکی و سنوردار بوونا  هاتن و چوونێن ناڤخوی د ناڤ ئێک وەلاتدا تادگەهیتە سەرەدانێن خێزانی د ناڤ ئێک شار دا ئەڤ هەمی پیڤەرەکێ باشە بو وەلاتێن زل هێز کو دماوەکێ دا بشێن فاکتەرێن گەرم بوونا گەش و هەوایی سنوردار بکەن بو مەرامێن خوە یێن ئابووری.

کەلەگ ژ ڤان سیناریوا مە بخوە ل سەر شاشێن تەلەفزیونا و سینەما دا دیتینە ب شێوازێ فلیم، پرسیار ئەوە ئایا ئەو تشتێ هاتیە نیشاندانێ ل سالێن بەرێ دا و مە دیتین بێ بنەما بوینە یان ل سەر شەنگستەکێ هاتینە بنیات نان؟  

خوە خاپاندن یان هاتیە خاپاندن

هەبوونا مروڤێن تێگەهشتی کو خودی هزر و بیرێن راست و دورست بن بو مللەتی وەک سەرمایەکێ خورست تێتە ل قەلەم دا، ژ لایێ ئولداریێ ژی بیرکرن وەک عبادەتەکێ تێتە هژمارتن.

ژلایێ فەلسەفی ژی ئەگەر ئەم د بیرکرنێ دا بنێرین دێ بو مە دیار بیت کو قەبوول کرنا هەر ئاخفتنەکێ ژ زار دەڤێ هەرکەسەکێ یا ژێدەرەکێ ب هندەک پرنسیپا ڤە کرێدایە کو شەنگستێ بیرکرنا مروڤان لسەر تێتە ئاڤاکرن، ئەو شەنگستە ژی وەک سیستەمەکێ خوبخوەییە کو ب وەرگرتنا هەر پێزانینەکێ، ژلایێ خوەکار ئەو پێزانین دکەڤیتە ناڤ کومەلەکا پرسیارا و وەرگرتنا وەلاما لسەر هەر ئێکێ ب شێوەکێ گەلەک لەز و دوماهیک دا هندەک ئەنجام بو مروڤان دەرچن کو مروڤ ئەوێ پێزانینێ قەبوول بکەتن یان ژی رەد بکەتن. 

ئەڤ سیستەمێ لسەری ئاماژە پێ هاتیە کرن ژ کەسەکێ بو کەسەکێ دیتر جیوازە، یان ژی دشێن ب شێوازەکێ دیتر باس لێ بکەی، ئاستێ زەنگینیا مێشکی ووردبینیا سیستەمێ بیرکرنێ ئاڤا دکەتن و شروڤەدکەتن. ئەڤ چەندە ژی بێ گومان پێدڤیە مروڤ راهێنانێ پێ بکەتن داکو ببیتە سالوخەتەک ژ سالوخەتێن مروڤی، چونکە بیرکرن نە کارەکێ ئاسانە، ژ هەمی کارێن کو هێز بو تێتە بکار ئانین گەلەک ب زەحمەترە.

دبێژن ل هندەک وەلاتا سیاسەتەک تێتە پراکتیزە کرن کو هاوەلاتی ل ئاستەکێ زێدەتر نەکارن بیر بکەن، ئەڤ چەندە ژی نەل بەر عاقلە چونکە بیرکرن کریارەکە ڤەشارتی یە ژ دیتنێ و بهیستنێ دویرە و ئەڤ کریارە د مێشکی دا تێتە ئەنجامدان کو هەر ئێک ژمە ئازادە کا چەوا و لسەر چی بیر بکەتن. 

بیرکرن ژی بیرکاری یان حسابکرنێ هاتی، هیچ جیوازی دناڤبەرا وانا دا نینە، واتە  هندەک بنگەه و بنەمایێن نەگور هەنە بو هەر بابەتەکێ کو ب دوماهیک دەستکەفتێن زانستی کو ئادەمیزاد گەهشتیێ.
ئەڤ چەندە ژی شەنگستێ بیرکرنێ یە کو پێشتر ب رێکا سەکوێن خاندنێ ل خاندنگەها و زانینگەها ل دەڤ مروڤان خرڤە بوینە، سیێ کوم بکەی دگەل پێنجێ دبیتە هەشت، ئەڤە نموونەک نەگور ژ بیرکاریێ.

ئەگەر ئێک بێژێت ژ ئەڤرو پێڤە پێنج و سیێ کوم بکەین دبیتە بیست، چونکە جهێ سیێ و پێنجێ هاتیە لێک گوهارتن، خودان بیر ئەڤێ چەندێ قەبوول ناکەن و دێ پاشڤە لێدن و دێ راستیا بابەتی دنە خوەیاکرن و خەلەتیێ گوهورن.
لێ ل گەلەک کومەلەلگەها دا، ئەڤ چەندە بەروڤاژی یە، واتە خودانێ زانست و تێگەهشتنێ کو هەلگرێن باوەرناما و پلێن زانستیێن بەرزن خوە رادەستێ   دوخەکێ دکەن کو  سەدەما وی دوخی هورمونەک د ناڤ لەشێ وی دا کارا بووی،  کو هاتیە خاپاندن یان ژی خوە رادەستی ئاخڤتنا کەسەکێ کرێ گرتی دکەتن، کو ب هەمی ژیانا خوە نەزانیت بیرکرنا دورست چییە؟ لێ هندی ب بەردەوامی دایە درەوان، ئێدی خوە ب خوە باوەری ب گوتنێن خوە تینێت و رژدبوونا وی خوەدی باوەرناما و پلە ژی دخاپینیت. 
بیر کرن ئەوێ شارەزایێ ل دەڤ مروڤان دورست دکەتن کو ل رویدان و سەربورێن رابووری یێن کەسان بزڤریتە ڤە، نەک ژ تاریاتیێ پێشبینیا تشتەکێ کو نەل بەر عاقل بیت بکەتن سەرەرایی وێ چەندێ کو دزانێت نەوەیە.

   

یاسا و شارستانیەت و بوچوونەک!

یاسا وەکی هێلەکێ یە کو هەمی تاکەکێ سروشتی یان وورەیی ل وی سنورێ بو هاتیە دەستنیشانکرن رادوستینیت و ئەڤ هێلە ژی کومەلەکا بنەما و بنەغەیان بخوڤە دگرت 

ئەگەر تێگەهێ یاسایێ یێ گشتی وەربگرین، لایەنەکە کو ژیانا سڤێل و نە سڤێل ژێک جودا دکەتن و شارستانیەت بەرهەمی ئەوێ جودا کرنێ یە 

ب ئافراندنا بیروکەکێ د هزرا مروڤان دا کو دبێژنێ یاسا ژیانا مللەتان ژ قوناغەکێ بو قوناغەکا دیتر هاتە ڤەگوهاستن، واتە تا وی دەمێ مروڤان یاسایەک نەداناتێ چ شینوارێن شارستانیەتێ دناڤدا بە دی نەدهاتە کرن و پرانیا خەلکێ ل دیف خارن و ڤەخارنا تەرش و کەوالێن خوە ژ جهەکێ بو جهەکێ دی کوچبەر دبوون ژ بەر وێ چەندێ کو ژیانا وان هەمی لسەر ئاژەلێن وان بوون کو ژیلایێ وان دهاتنە خودان کرن 

پشتی دانانا یاسایێ سنورەک بو رەفتار و کریارێن هندەکا هاتە دانان تا رادەکێ رێک و پیکی کەفتە ناڤ کومەلگەهێن ئەوی سەردەمی، لەورا مروڤ دشێت سەرەتایەک بو دەستپێکا شارستانیەتێ دانێت د هەمان دەم دا

مادەم یاسا سالوخەتەک بیت بو دەستنیشانکرنا شارستانیەتێ ژ نە شارستانی بوونێ، ژبەر وێ چەندێ یاسایێ گرنگیەکا بێ هەمتا د ژیانا مروڤی دا هەیە، لەورا مروڤ ئەڤرو ب شارستانی ترین زیندووەرێ سەر رویێ ڤی گەردوونی، د پێڤەژویا مێژویێ دا تێتە هەژمارتن و ئەڤ چەندە ژی ب شێوەکێ گشتی بەرچاڤ و دیارە

گرنگیا بهایێ ژیانا مروڤان پتر ژ هەمی تشتەکێ پێدڤی ب یاسایێ یە و شەنگستێ ئەوی بهایی ژی دادپەروەری تینیتە زمان

یاسا باشترین دەستکەفتە د درێژاهیا مێژوویا مروڤایەتی یێ دا  کو مروڤ شیاین سنورەکێ بو رەفتار و کریارێن خوەیێن نادروست د تێکەلیێن خوە دگەل  هەڤ نژادێن خوە دابنیتن، ژلایەکێ دیتر ڤە باشترین سەرەکانییە د ژیانا مروڤان دا  بو سەپاندنا دادپەروەریێ ئەگەر ب شێوەکێ رێک و پیک گرنگی پێ بهێتە دان و ئەڤ چەندە ژی دبیتە سەدەم کو هاوەلاتی یان مروڤ بهایێ خوە یێ دورست دناڤ کومەلگەهی دا بزانیت

سەر وەر بوونا یاسایێ ب هەبوونا یاسایێن نڤێسکی و یاسایێ نەنڤێسکی نینە ، ب کورتی سەروەرییا یاسایێ پەیدا کرنا زەمینەکا هزری و پراکتیکی یە بو  جێ بە جێ کرنا وێ لسەر هەمی تاکەکێ بێ جیوازی

سەروەرکرنا یاسایێ ژی ب ڤەکرنا کولیژێن یاسا و دادگەها و پەیمانگەهێن دادی و دانانا یاسایان ل پەرلەمانی نینە! ئەڤێ :چەندێ ژی دوو لایەنێن خوە هەنە

ژ وانا ئەوە کو هاوەلاتی د جڤاکی دا ل وی ئاستی بیت کو مللکەچی یا وان بو یاسایێ بەشەک بیت ژ کەلتور و تێگەهشتنا وان بێ کو کەسەک بیت ل جهەکی یاسا زانی یان  یاسا پارێزی، واتە بنەمایێن سنجی و ئەخلاقی یێن کەسایەتیا وی رێکێ .نەدەتێ کو دژی یاسایێ راوستیت

بێ گومان ئەڤ چەندە ژی زکماکدا کەسەک فێر نابیت ئەگەر بەلاڤوک، نڤێسین ،پەرتوک و بەرنامەین تایبەت نەبیت بو ئاراستەکرنا ئەڤێ بیروکێ کو ببیتە بەشەک ژ کەتوارێ ئەوی جڤاکی

لایەنێ دوو ژێدەرێ جێ بە جێ کار و چاڤدێرێ یاسایێ ب شێوەکێ رێک و پێک بهێتە دامەزراندن کو ئەرکێ وانا یێ دورستی سەروەرکرنا یاسایێ بیت ل ناڤ کومەلگەهی دا و هەماهەنگیەکێ بکەن دگەل لایەنێن راگەهاندنێ کو هەولێن سەروەری کرنا یاسایێ یان سەروەر بوونا یاسایێ بو جڤاکێ نیشان بدەن، ئەو چەندە ژی پێدڤیە ئەو ئورگان یان لایەنێن ب ئەڤی یەرکی رادبن بهێنە پاک کرن ژ گەندەلییێ و ئمتیازاتێ وانا ب شێوەکێ رێک و پێک ب  رێکێن یاسا بهێنە دابین کرن ل دەمێ رویدانا چەوتیەکێ ژ لایێ وانا دیسان یاسایێ ل هەمبەرێ خوە ببینن

بکورتی پێدڤیە کەسەک ژ مللکەچ بوونێ هەمبەر یاسایێ بێ بەش نەبیت، حەتا ئەوێن یاسایێ دانن و  لێبوورین ژی بو کەسەک نەبیت ب ئەگەرا نەزانین وی لسەر یاسایێ 

هەلبژارتنێن عیراقێ پیڤەرێن دیموکراتیەتێ گوهورین

مە چ پەیوەندی ب بابەتێ گرنگیا تێپەراندنا دوخێ عیراقێ و دەڤەرێ و بەردەوام بوونا حکومەتا کەڤن لسەر کارێ وێ  یان 

فشارێن ئەمریکا  و کومەلگەهێ نیڤ دەولەتی لسەر حکومەتا عێراقێ بو کورتکرنا دەستێن ئیرانێ لدەڤەرێ نینە، ئەو تشتێ بالا مە بو خوە دکێشیت تەنێ ئەنجامدانا پروسەکا ب ڤی رەنگی یە کو تەڤ هاوەلاتیێن عێراقێ هەست دکەن کو یاری ب  شکوە و کرامەتا وان یا هاتی کرن .

لێ هەلبژارنێن عێراقێ ل دووازدەیێ ئەڤێ مەهێ برێڤە چووین، دەما مروڤ هزر دهەلبژارنێن ب ڤی رەنگی دکەتن ب راستی مروڤ گەلەک بێ ئومێد دبیتن ژ پاشەروژا خوە و بەربابێن داهاتی ل عێراقێ نەخواسمە د گەهشتنا وان بو سەرەکی ترین مافێ وان، کو هەلبژارتنە! ژلایەکێ دی ڤە مروڤ دگەهیتە ئەوێ باوەریێ کو جێ بە جێ کرنا دیموکراتیەتێ ل وەلاتەکێ وەکی عیراقێ نە لبەر عاقلە و تەنێ دەم بوراندن و مەزاختنە سەروەت و سامانێن وەلاتی یە ب کارەکێ کو چ رامان خوە نەبیتن.

ئەڤی جورێ  دیموکراتیەتا ئەڤرو ل عێراقێ تێتە پراکتیزە کرن تشتەک نینە ژ بلی دیکتاتوریەتەکا داپوشاندی ب دیموکراتیەتا ساختە. 

ئەگەر ئەم قولتر ل بابەتی بنێرین دێ بو مە دیار بیتن کو ل عێراقێ بابەتەک نینە ب ناڤێ دیموکراتیەت و مافێ مروڤی وئەڤ هەمی پشتەڤانییا ماددی یا تێتە مەزاختن بو هەمی دەزگەهێن خەباتێ دکەن بو جێ بە جێ کرنا بنەمایێن دیموکراتیەتێ، تەنێ دەزگەهێن کارتونی نە بو جوان نیشاندانا عێراقێ وەک وەلاتەکێ د رێکا دیموکراتیەتێ لسەر ئاستێ نیڤ دەولەتی، وەکی دن ئەڤ هەمی دەزگەهە نەشیاینە و نەشین ئێک پێنگاڤ د رێکا ئاراستەکرنا عێراقێ بەرڤ دیموکراتیەتێ پاڤێژن. 

ژ بەر هەمی نەهامەتیێن دەرەنجامێ نەزانین و خراب بکار ئانینا دەسەلاتێ ژ لایێ کومەلەکا دز و جەردێن ل سەکویێ دەسەلاتداریێ و ئەوا دخوازن  ب سەرێ هاوەلاتێن عێراقێ دئینن! 

هاوەلاتییا هەولدا کو تەنێ مافەکێ خوە بکار بینن دژی وان گەندەلا، لێ رێک ل وانا هاتە ستاندن کو کێمترین مافێ خوە بکار بینن. گەلەک جاران دلێ هاولاتی ب وێ چەندێ خوش بوو کو بشێتن ئەڤی مافی بکار بینیت بو گوهورینا شێوازێ حکومداریێ لێ پشتی ئەڤان هەلبژارتنا ئەو گەش بینیە ژی نەما کو بشیتن ل داهاتی ژی ئەڤان دوژمنێن وەلاتی و مروڤایەتیێ ژ دەسەلاتێ لا بدەن. 

هەلبژارتنێن ئەڤێ جارێ سەلماند، کو دەسەلاتدارێن عێراقێ خوەدی دەنگێ خەلکی نە  و ئەڤێ چەندێ ئەو بیرەدووزا کو هاتیە گوتن کو گەل سەرچاڤکی دەسەلاتێ یە  ب ئێکجاری نەراست دەرێخست، چونکە ئێدی خەلک  خوەدی ئەوی مافی نینە، پێ کو پێ دخوری بەرامبەر دەسەلاتەکا گەندەل. ئێدی بەشدار کرن یان نەکرنا خەلکێ د پروسێسەکا بڤی ئاوایی چ رامان نینە بو خەلکێ، و ئەو تشتێ ب خەلکێ مای ئەوانا بدنە پال وژدانا وان بێ شیک ئەوان ژی چ ووژدان نینە.

یا ژ هەمیێ نەخوشتر بو مللەتی ئەوە دەمی هندەک ژوان سەرکردەیێن سەرکەفتی، باس ل تومارکرنا مێژوویێ و سەلماندنا راستیێ و ئەڤان گوت گوتکا دکەنە، ئەڤێ جارێ وان سەلماند کو مللەتی ژێر سایا سەرێ وانا نە شەرف ما نە کرامەت.

ئەڤ جورە شانوگەری یا بڤی رەنگی هەر چەند بەردەوام بیت ژیانا مللەتێ عێراقێ دێ بەردەوام ژێر مەترسیا کوشتنێ و مرنێ و ژناڤ چوونێ بیت، چونکە سەرهلدانا گروپێن تیروریستی و توندرەو، دەرئەنجامێ بریڤەبرنەکا شاشە ژلایێ دەسەلاتدارێن عێراقێ، راستە هزرا پیک ئانینا گروپین تیروریستی ژ دەرڤە دهێت لێ ئەو دزانین کو مللەت یێ ژ دەستێ ئەڤان گەندەلا یێ بێ زار بی و دبێژن مادەم ژیانا من نەخوشە بلا ژیانا خەلکانەکی دی ژی لێ تێک بدەین، ئەڤجا دکەڤنە دناڤ رێکخستنێن ژ ڤی جوری بو تولە ستاندنێ بەرامبەری وەلاتێ خوە.

سەر دەمێن کەڤن نیشا مللەتێن عێراقی دایە کو دیکتاتوریەتە و سەرکەفتی تەنێ ئێک کەسە و پێش وەخت ئاگەهدار بوون لسەر ئەنجاما  و مللەت یێ پێ کەیف خوش بی، چونکە شێوازێ ئەوی جورێ دەسەلاتێ ب وی رەنگی بوو، لێ یا دوهی ل هەلبژارتنا دا ب سەرێ وان هاتی چ جاران ژ بیرا وان ناچیت هەر وەکی ئێک مروڤی سەردا دبیت کا چەوا ژ بیرا مروڤان ناچیت هەتا مردنێ ئەڤە ژی لسەر هەمان شێواز، لەورا دبێژین کو ب راستی دەسەلادارێن عێراقێ نموونا پێش ئیخستنا دیموکراتیەتێ نە ل جیهانێ.

دوژمناتیەک بێ ئەساس

راستی چ جاران ناهێتە هندا کرن، چونکە هەر چەند گروپەک یان چەند کەسەک هەول بدەن راستیەکێ  ڤەشێرن و ب درەو دەربێخین، خەلکانەک ژ دەرڤەیێ هاوکێشێ یا راستی و مافداریا دورست، سەبارەت هەر کەسەکێ و لایەنەکی و گروپەکێ دزانن و پێ ئاگەهدارن.

ئەڤ بابەتە من ل سەر بەرنامەکێ رادیویی یا پارتیا کرێکارێن کوردستانێ ئانی، دەما کو  باس ل پێڤەژویا بزاڤا رزگاری خوازا کوردستانێ دکر، ب شێوەکێ ئێک ل دیڤ ئێک  باس دکر ، تاکو دگەهیتە شیخ محمودی و قازی محەمەدی.

 شورەشێن بارزان و مەلا مستەفا بارزانی ب جه هێلا و ئێک سەر چوون باسێ بزاڤا پەکەکێ و کەساتیا عبداللە ئوجەلان کر بێ ئاماژە پێ کرن ب شورەشا ئەیلولا مەزن و گولانا نشتیمانی یا پێشکەفتن خواز، مەرەما من ل ڤێرێ ئەو نینە کو پەسنا لایەنەکێ ژ لایەنێن من دڤێت بکەم، چونکە  بەری ئەز وەک بیر و رای ب  لایەنەکێ سیاسی ڤە  گرێ دای بم، ئەز کەسەکێ کوردم و کورداتیا من سەر هەر بیر و بووچونەکا دی زالترە و ئەز ژێ پاشگەز نابم ب چ بهایەکێ بیت.

لێ یا جهێ سرنج راکێشانا منە کو ئەز دبینم و ئەز گوه لێ دبم ئەڤ پارتێن سیاسی یێن ئەکتیڤ ل گورەپانا  کوردستانێ سیاسەتەکا دوژمن کارانە دگرنە بەر خوە بو دژاتی کرن و تاوانبارکرنا هەڤدوو، زێدەباری ڤەشارتنا زانیارێن راست و دورست یان ژی گوهورینا وان ب تشتەکێ نادورست یان ژی خەلەت.

ژلایەکێ ڤە ئەڤ جورە سیاسەتە ب راستی خزمەتا هێڤی و ئومێدێن گەل و نەتەوا من ناکەتن، و پێدڤی ناکەتن کو  کوردا  چ دوژمن هەبن د دژایەتی کرنا ئارمانجێن وان یێن نەتەوەیی، چونکە ئەو خوە ب خوە تێرا هەڤدوو هەنە بو لێدان و دژاتی کرنا ئارمانجێن خوە ێن نەتەوایەتی، و هیچ نەیا گرنگە  و پێویستە کو نەیار و دژمنێن مە د دورهێلێ دا دژاتیا مە بکەن.

ژلایەکێ دیتر ئەم خوە ب خوە  مێژوویا  خوە بێ نرخ و خراب دکەین، دەستکەفتێن نەتەوا خوە، ژ بەر کو پارتیا مە، وەک ئەکتەرەکێ سەرەکی د دەست ڤەئینانێ دا بەشدار نەبوویە بێ بها ل قەلەم ددەین بلا دەستکەفت چەندێ گرنگ و چارە نڤێس ساز بیتن. 

دەرەنجامێ نەبوونا سیاسەتەکا نەتەوەیی یا تایبەت و هەڤگرتی، چوار پارچین کوردستانێ هەمی دژی هەڤ دوو  خەباتێ دکەن، دەرەنجامێن تەسکییا هزر و ئایدولوژیێن پارتایەتی یێن نادورست کو جهێ داخێ یە، کوردستانی دابەشی زێدەتر ژ چوار پارچا بوویە، و کەسەک خوە ب ئەگەر و سەدەم نزانێت چ زانا و چ نەزان و ململانەکا نە ساخلەم لسەر هندەک بابەتا تێتە کرن کو مروڤ نەشێتن باس لێ بکەتن.

بیر کردنەکا نە تەندورست لسەر شەنگستەکێ نادورست دناڤ جڤاکێ کوردەواری دا دورست بوویە کو دەما مروڤ تەڤلی گەنگەشەکێ دبیتن، مروڤ باوەرناکەتن کو دگەل کەسەکێ ژ نەتەوا خوە دان و ستاندنێ دکەی، ب ڤی ئاوایی هشک و نە هێژا.

مێشکێ تەخا خاندەڤایێن مە کوردان ژی ب ئەڤێ جورە بیرکرنێ داگیر بوویە، و هەر کەسەک پالەیە بو لایەنەکێ ل گورەیی ئەوێ ئایدولوژییا ئەوی باوەری پێ هەی، و تومەتا پال دەنە هەڤدوو ب شێوەکێ نەهێژا، سیاسەتەکا میانە رەوو نابینێ ل ناڤ کوردان دا کو جیهانا دەرەڤە ب هەلویستەک یەکگرتی ببینت و د هەلسەنگاندنا خوە دا ب باشی بهێتە نرخاندن. واتە مروڤ دشێت بێژت کو، کوردێن هەین لێ کوردێن کوردستانی نینن.