کورد و تێکەلیێن وان دگەل ئەمریکا بەشێ سیێ

دڤێت بەرچاڤ وەربگرین کو ئەمریکا گەلەک داکوکی ل لێکولینا (ئوتیس پایک) کر داکو ئاشکرا نەبیت، کونگریسا ئەمریکا هەولدا ئەڤ دیکیومێنتە  هەر ب نهێنی بمینت.

ویلچ وویس ئەڤ راپورتە ب رێکا (دانیل شوریما) پەیامنێرێ تەلەفزیونا(سی. بی. اس) بدەستڤە ئینات و ل هەمان کەنال پێشکێش کر، ئەڤ چەندە بویە جهێ دلگرانیا و ناراحەتیا کونگرێسێ. (جورج دبلیو بوش) ل وی سەردەمی تازە ببوو سەرەکێ دەزگەهێ هاوالگێریا ئەمریکا(سی.ای.ئی).

ئەنجام دڤێت ئەم هاریکاریا ڤەشارتی دگەل خێرێ تێکەل نەکەین و ل چارچوڤی هاریکاریێن ڤەشارتی مەرەمێن خراب ژی ل بەرچاڤ وەربگرین.

پاش بیست و هەشت سالا ئەم وەک میللەتێ کورد خو و ئەمریکا دیسان د ئێک چەپەردا دبینین، ژلایەکێ بو روخاندنا بەعساتیێ کو ل سالا(١٩٧٥) ژ بەر وێ ئەمریکا خیانەت ل  کوردا کری، و ژلایەکی دی بو لێدان و ژ ناڤبرنا تیرور و تیروریستا.

ئەڤرو ئەگەر کورد د هاوکیشا سیاسەتا دەرڤەیا ئەمریکا بو روژهەلاتا ناڤین بنێرن دێ بو وان دیار بیت کو ل دەمێ داگیرکرنا عێراقێ ل سالا ٢٠٠٣ ئەمریکا هیچ بەرنامەکێ دارشتی بو چارەسەرکرنا کێشا کوردا نەبوویە و ئەڤ چەندە یا هاتیە دی ژێر سایا سەرکردایەتیا سیاسی یا کوردی تایبەت بەرێز (مسعود بارزانی) و   سەرەرایی وێ چەندە هندەک لایەنێن دیتر هەولا چێکرنا فیدرالیەتا پارێزگەها دکر. ئەڤ دەستکەفتێن جەنابێ وی بو کوردا گارانتی کرین زورن وەک (فێدرالیەتا نەتەوەیی جوگرافی، دەستوری کو دەربرینی ژ هەبوونا دوو نەتەوەێن سەرەکی بکەت د عێراقا فیدرالدا، و پابەند بوون و داکوکی کرنا جەنابێ وی ل جێ بە جی کرنا ماددێ (٥٨ ) ژ یاسا بەروەختا برێڤەبرنا عێراقێ و ماددێ (١٤٠) ژ دەستورێ عێراقا فیدرال.....هتد). واتە ئەڤ دەستکەفتە هەمی ب ساناهی نە هاتینە دی و ل پێش وەخت ئەمریکا هیچ بەرنامەکێ دارشتی بو کوردستانێ نەبوویە وەک گەلەک هزر دکەن کو ئەمریکا ئەڤ چەندە وەک خێرەک بو کوردا ئەنجام دایە تەنها ئەو نەبیت کو پاراستنا بەرژوەندێن خوە. 

دبێژم کو راستە ئەمریکا تێکەلیا کوردا دکەت وەک هێزەکا سیاسی یا ب سەنگ ل عێراقی، لێ ئەگەر هات و ئیران یان هەر وەلاتەکێ دەراوسیێ کوردستانێ کێمترین ملکەچ بوون بەرامبەری ئەمریکانیشان دان ئەوێ روژێ ب دیتنا من رێککەفتنا (٦/٣/١٩٧٥) دێ بو مە کوردا وەک جەژن بیت. گروڤە بوو ڤێ چەندێ دەما مروڤ هزر دوێ چەندێ دا دکەتن کو چ جیوازی دناڤبەرا پارتێن شان ب شانێ ئەمریکا شەر دژی رژیما عێراقێ کرین و رێکخراوێن تیروریستی وەک (القاعدە) و (داعش)دا نەبیت.

                         

کورد و تێکەلیێن وان دگەل ئەمریکا بەشێ دووێ

ولایەتێن ئێکگرتیێن ئەمریکا راستگویی و هەلویستێ راستەقینەیێ بارزانی گرنگێ پێ نەدا، نیکسون سەروکێ وی سەردەمی یێ ئەمریکا و کێسنجەر وەزیرێ دەرڤەیێ ئەمریکا دگەل شاهێ ئیرانێ پێکول دکرن بو دەستڤە ئینانا دەسکەفتا د کەنداڤی دا و ب نهێنی پلان دانان. پلانا وان یا خراب، ئەو بوو کو کوردێن کوردستانا عێراقێ پالدەن بو ئەنجامدانا شورەشەکا گشتی دژی رژێما عێراقێ، پلان و هاتن و چوون زور نهێنی بوون دناڤبەرا واشنتون و تەهرانێ.

ل دیڤ نڤێسینێن روژناما نیویورک تایمز کو ژ زاردەڤێ کێسنجەری ڤەدگوهاست'' ئەم وەسا دگەل شاهێ ئیرانێ ریکەفتین داکو بو بزاڤا شورەشگێریا کوردی چەکێ قەدەغە بەرهەڤ  بکەتن'' و هەروەسا د درێژیا ئاخفتنا خوەدا دبێژیت'' ئارمانج ئەو بو کو شاهێ ئیرانێ ب پشتەڤانیا شورەشا کوردی ل ناڤ عێراقێ، فشارەکێ بێخیتە سەر رژێمی و هێزەکا مەزن ل سەر سنوری ئاکنجی بکەت''.

پشتەڤانیا لوجستی و هاریکاریەکا فراوان بو شورەشا کوردا هاتە رەوانە کرن مەرەما ئەمریکا سەرکەفتنا بزاڤ و شورەشا کوردی دژی رژیمێ نەبوو، لەورا دەزگەهێ هاوالگیریا ئەمریکا(سی.ئای.ئی) گەلەک یا چاڤ ترسای بوو و دترسا کو ئەڤ ستراتیجیا ئەمریکا لسەر دمەشیت، شورەشێ بەرف قوناغەکا دیتر ئاراستە بکەتن و ئەنجامێن وێ ببیتە ئەگەرێ پەیدا بوونا هزرا سەربەخویێ ل دەڤ میللەتێ کورد و هاریکارەک پەیدا ببیت بو روسیا و ئاریشا بو هەڤپەیمانێن ئەمریکا (ئیران و ترکیا) دورست بکەتن.

د راستیا بیرکرنا دەزگەهێ هەوالگیریا ئەمریکا (سی.ئای.ئی) سەبارەت ب کورد راست بوو چونکە کورد ژی ل دیڤ دەلیڤەکا باش بوون و دزانین دێ شورەشا وان رژیمێ ناچار کەتن کو دان ب مافێن وان بدەتن. (ئوتیس پایک) نوینەرێ نیویورک د کونگرێسا ئەمریکا لێکولینەک سەر بزاڤا دەزگەهێ هاوالگێریا ئەمریکا(سی،ئای،ئی) پێشکێشی کونگرێسێ کر، و ئەنجامێن وێ لێکولینێ ئەو بو کو هەمی وەلاتێ کو هاریکاریا کوردان دکەن نەڤێن کورد ب ئارمانجێن خوە شاد بن، هەروەسا ئاماژەی ددەتە هندێ کو ئەمریکا کوردا وەک ئامرازەک بو بەرژوەندێن خوە دژی عێراقێ بکار دئینت.

لێ باوەریا میللەتێ کورد ب سەرکردایەتیا کوردی و کەساتیا بارزانی بهێزتر بوو، و ئەڤێ چەندێ ئاگرێ شورەشێ گەرمتر لێ دکر، زێدەباری فشار ئێخستن لسەر رژێما عێراقێ، وەک مەترسی هاتە دیتن لسەر پلانێن ئەمریکا لەورا ئەمریکا بریار دا کو کونترولەکا باش بهێتە کرن لسەر هنارتنا چەک و جەبهەخانە بو بەروکێن شەری، و روژەک ژ روژین شورەشێ هێنری کێسنجەر خوە ئامادەبوو ل گورەپانا شەری و ژ نێزیک ئاگەهدار و بینەرێ بارودەخێ شورەشێ بوو، چونکە دترسا شورەشا مەزن وەک شەرێ ئوکتوبەرێی دناڤبەرا عەرەبا ق ئیسرائیلێ لێ بئێت و ببیتە ئەگەرێ ژناڤچوونا پلانێن ئەمریکا.

لێکولینا پایک بو مە خویا دکەتن لو نیکسون، کێسنجەر و شاهێ ئیرانێ کونترولەکا باش لسەر شورەشی کر داکو هەردەمی وان بڤێت تامرینن، وان دڤییا ئاگرێ شورەشی ل بن پێن رژیما عێراقی خوش کەن دا کو ملکەچی فەرمانێن وان بیت و دەست ژ ناسیونالیستیا عەرەبی دژی جوهیا بکیشت و خوە ژ روسیا دویر بگرت و دەولەتا ئیرانێ وەک هێزەکا مەزن بناست. و پەیمانا سەعەد ئاباد (١٩٣٧) نوی بکەتەڤە.

ل سالا(١٩٧٥) شورەش روژ ب روژێ خورتتر لێ هات. و نێزیک چل و پێنج هزار پێشمەرگە دچەپەرین شورەشگێری ب سەرکردایەتیا بارزانی بەرهنگاری هێزێن رژێمێ بوون و ب شێوەکێ کارا کارتێکرن و مەترسی تێخست ل سەر هێز و ئابووری عێراقی، و رژێمێ ژی هەست ب هەبوونا مەترسیێ دکر، و ژ بو بەرسنگ گرتنا پێشڤەچوونا کوردا، ملکەچی مەرجێن ئەمریکا بوو.

پشتی بورینا هەشت دەمژمێرا ژ رازی بوونا رژێما عێراقێ لسەر داخوازێن ئەمریکا، رێککەفتنا شوما جەزائێر هاتیە ئیمزا کرن و هاریکاری ب ئێکجاری ژ شورەشێ هاتە برین.

میللەتێ کورد و بزاڤا رزگاری خوازا کوردی ب سەرکردایەتیا بارزانی نەمر د خەونێن شەڤا ژی هزرا ئەڤێ پلانا خیانەتکارانە نەدکر.

رژێما عێراقی ل روژێن دیف رێککەفتنێ هێرشەکا سەرانسەری بو لێگەریان و وێرانکرنێ رێک ئێخست. مللەتێ کورد بەرامبەر ڤێ پلانێ کێمترین هێز د لەشی دا نەما، ئەمریکا ب ئەمانەت و ئارامی خیانەت ل کوردا کر.

ل دیف لێکولینا (پایک) ئەمریکا هێشتا هێڤیەک بو کوردان هێلاتبوو، بارزانی نامەک بو کێسنجەری نڤێسا و تێدا دلگرانیا خوە بەرامبەر رێککەفتناما جەزائیر دیار کر و داخوازا هاریکاریێ ژ کێسنجەر کر، لێ وی حەتا زەحمەتا بەرسڤدانا نامێ بو خوە چێنەکر.

د لێکولینا ناڤبری هاتە دیارکرن، ئەگەر ئەمریکا و شاهێ ئیرانێ ئەڤ پلانە ب جه نەئانیبا،کورد و رژێما عێراقێ دا گەهنە رێکەفتنەکا باشتر ژ دەربدەری و کوچبەریێ.

کورد و تێکەلیێن وان دگەل ئەمریکا بەشێ ئێکێ

دگەل دەسپێکا شەرێ ئازادکرنا عێراقێ و بەشدارنەبوونا تورکیا بو پالپشتیکرنا ئەمریکا د شەری دا، بوشاییەک مەزن پەیدا بوو دجێ بە جێ کرناپروسێسا شەری دا. دەسەلاتدارێن کوردستانێ تا رادەکێ خوشحال بوون هەمبەر بەشدار نەبوونا تورکیا، و وەسا هزر دکرن کو ئەو دبن ئالترناتیڤەک ل جهێ وەلاتێ دوماهیکێ، نەخاسمە پشتی بەشداریەکا بێ وێنە ژ لایێ کوردان ڤە هاتیە کرن دگەل ئەمریکا بو ژ ناڤبرنا رژێما بەعس، زێدەباری ڤێ چەندێ د بەروکێن شەری ب هەڤپشکێن دگەل ئەمریکا ژمارەکا بەرچاڤ یا کوردان هاتنە شەهیدان کرن، ئەڤێ چەندێ تا رادەکێ دلگەرمی بو کوردان دورست دکر کو ل داهاتی ئەمریکا رولێ کوردان ب دانا مافێ وان ب گرنگی دهێتە نرخاندن، چونکە ئەوا دشیانا کوردا دا بوو هاتە ئەنجامدان پێخەمەت سەرکەفتنا پروسێسا ژناڤبرنا رژێمێ. لێ ئەمریکا دیسان ب هەلویستێن خوەێن خراب هەمبەر کوردا دیسان ل روینشتنا ئێکێ یا سەرکردین عێراقێ ل بەغدا بو کوردان دایە دیار کرن ئەم نەهاتینە مافێ کوردا بدەینێ، ئەم هاتینە عێراقێ ژ دەستێ سەدامی قورتال بکەین تازە کوردا هزر کر کو ئەو هزرا وان هەمی نادورست بوون. 

چونکە سەرەدەری کرنەکا خراب و سار ژلایێ ئەمریکا ل گەل دەسەلاتدارێن کوردستانی دهاتە کرن، ئەڤ چەندە ژی بو وێ سیاسەتا بەرژوەندیێ دزڤریتەڤە یا کو ئەو ل گوشە و کنارێن جیهانێ پیادە دکەن. 

وەک گەنجەکێ کورد ل وی دەمی من هزر دوێ چەندێ دا کرنڤێسنا خوار ب رێکا ئورگانەکێ حیزبێ لسەر ڤێ مژارێ بو جاددا کوردی بنڤێسینم و بەرپەرێن مێژوویێ دوبارە بزڤرینین و خەلکێ خوە لسەر رەوشا چاڤەرێ کری یا ئەڤرو هایدار بکەم. لێ دەمێ من بابەتێ خوە پێشکێشی روژنامێ کری بو بەلاڤکرنێ گوتنە من: ببورە ئەم نکارین بابەتێن بڤی رەنگی بەلاڤ بکەین، دراستی دا بابەتێ من تشتەک نەبوو زێدەتر ژ بیر ئانینا مێژوویێ.  

راگەهاندنا کوردی ب ئاوایەکێ بەرفرەه باس ل هەڤپەیمانیا کوردی ئەمریکی دکر، و بو رەئیا گشتی یا هەرێمێ هزرەک پەیدا دکر کو کورد پایەکێ هەرە ب هێزێ پەیوەندیێن ئەمریکی  ل روژهەلاتا نەڤین. 

نەخاسمە راکرنا ئالایێ کوردستانێ ل کێلەکا ئالایێ ئەمریکا ل سەر بەرزاتیا چیاێن کوردستانێ و ڤەکرنا کومەلە و رێکخراوێن ب ناڤێ دوستاتیا کوردی ئەمریکی. 

ئەز دژی ڤێ چەندێ بوو دەما من هەلویستێن نارەوا و سارێن ئەمریکی هەمبەر دلساخی و پاکی و بێ خودانیا کوردان ددیتن، چونکە من هزر دکر کو ئەمریکا هیچ بەرنامەکێ پێش وەخت دارشتی نینە بو کوردان، لەورا ئەڤ ئاستی راگەهاندنێ د پەیوەندیێن هەردوو لا دا جهێ شەرمزاریێ بوو.

زێددەباری ڤێ چەندێ پول برایمەر فەرماندەیێ مەدەنی ل عێراقێ  د پەرتووکا خوە دا زور ب سڤکی باس ل سەرکردایەتیا کوردستانێ دکر. 

دەستورێ عێراقێ یێ سالا (١٩٧٠) مافێ میللەتی مە و هەمی کێم نەتەوێن عێراقێ ب فەرمی دزانی و پابەند بوو بو خودمختاریێ ل هەرێما کوردستانێ و بریار بوو زمانێ کوردی ب شێوەکێ فەرمی ل خاندنگەهێن هەرێمێ بهێتە خواندن. 

سەرەرایێ ڤێ چەندێ دەمێێ بیانا ١١ ئادارا ١٩٧٠ ناڤبەرا رژیما بەعسی و نوینەرێ کوردا هاتە مورکرن، دیاربوو کو رژیما بەعس ئامادە نینە دگەل کوردان لسەر بابەتێ بەشداریێ د پێک ئینانا هێزێن پاراستنا ناڤخوی و مەزاختنا باهرەک ژ نەفتێ دگەل کوردان دان و ستاندنێ بکەت. 

و ل بەرڤی کاودانی را هەول دان(مستەفابارزانی) تیرور بکەن، رەوشا کوردان ل ژێر ئەڤی کاودانێ خراب د بەراورد کرن دگەل کوردێن (ئیران و تورکیا) رەنگەکێ دیتر هەبوو، چونکە هەردوو وەلاتێن دوماهیکێ تێکەلێکێن ب هێز دگەل ئەمریکا دا هەبوون لسەر ئاستی روژهەلاتا ناڤین، و لسەر ڤی شەنگستی هیچ ئامادە نەبوون لبن هەر ناڤەکێ باس ل هەبوونا کوردان بهێتە کرن.

بارزانی هەر ژ سالا ١٩٦٠ دگەل ئەمریکا و شاهێ ئیرانێ د پەیوەندیێ دا بوو، و جار جاران بوو یارمەتیا لەشکەری دەستێ هاریکاریێ بو لایێ وان درێژ دکر، لسەر وی بنەمای کو ئەو ب ناڤێ دیموکراتیەتێ د پەیڤین. بارزانیێ نەمر د چاڤپێکەفتنەک خوەدا دگەل روژناما واشنتون پوست دبێژیت: ئەگەر ئەمریکا مە (کوردان) بەرامبەری گورگێن درەندە بپارێزیت، ئەم ئامادەنە ل دیف ستراتیژیا ئەمریکا بو روژهەلاتا ناڤین سیاسەتێ پیادە بکەین و ئەگەر ئەڤ پشتەڤانیە و پاراستنە ب هێز بیت ئەم دێ شێن کونترولا بیرێن نەفتێ بکەین ل کەرکوکێ و دێ دەینە کومپانیێن ئەمریکی کو تێدا کار بکەن.