دان پێدان

 

ئەڤا ئەز نوکە دنڤێسم تەنێ دان پێدانەکە لسەر بێ هەلویستیا من  د وانەکا ئایینی دا.

دناڤبەرا سالێن ١٩٩٥بو سالێن ١٩٩٨ ئەز خویندکار بووم ل ئامادەییا زاخو یا کوران ل پولا چوارێ ئامادەیی. پولا مە هەمی تەڤدا دبوونە نێزیکی ٢٨ خویندکاران. بێ گومان دناڤمەدا ژمارەکا خویندکارێن مەسیحی هەبوو، کو د دخواندنێ دا زور زیرەک بوون.

ل سپێدەکا زڤستانێ ئەم هەمی قوتابیێن پولا چوارێ ب هەڤرا ئامادەبووین ل جهێن خوە بو دەستپێکرنا وانەکا ئایینی، ماموستایێ مەیێ ئایینی ژی کابرایەک بوو ناڤێ وی سلیمان بوو، ژ بەر وێ چەندێ کو بەژنا وی گەلەک بلند نەبوو، هەمی خویندکارا دگوتنێ سلو قوتوو.

ماموستا چەوا ب ژوی کەفت وەک هەردەم هەردوو دەستێن خوە تێک هەسین ژ سەرما دا، و چاڤەکێ خوە وەکی کەسەکێ کولانێ نەقاند و ب دەستەکێ شەقە ژ هەردوو تبێن خوەیێن بەرانێ و شەقلەدرێژێ ئینا و بەرڤ دەرگەهێ و تبلا بەرانێ بەرڤ دەرگەهی کر کو خویندکارێن مەسیحی بلا بچنە ژدەرڤە.

مە سێ قوتابی هەبوون دناڤ پولێ دا ئێکەم جەودەت، ئمیل و زارین کو تا بێژن رێک و پێک و بێ بەلا بوون.. دوماهیکێ بو من دەرکەفت کو ئەوێ دوماهیکێ کەسەکێ نێزیکێ مە وەک بنەمال(ب کورتی و کوردی فلێن مە بین). زارین د مەشا خوە دا بو دەرکەفتنێ گوت ماموستای  " تو ما نەشێ ب شێوازەکێ جوانتر بێژێ مە هەرنە ژ دەرڤە"؟

ماموستایێ ئایینی گوتێ : کا بسەکنە! خویندکارێ مەسیحی ژی راوستا بەرامبەر ماموستای. مە هەمیا دیت کو ماموستای هندی خودێ هێز دایێ شەقەک ل بنێ گوهێ خویندکارێ مەسیحی دا، ئێکسەر سەرو چاڤێن قوتابی سۆر بین و روندک کەڤتنە چاڤێن وی و دەرکەفت.

ئەز و بیست و چوار کەسێن دی ئەوێن رونشتین وەکی سەنەما جووهنین و مە سەحکرە رویدانێ و ئێک ژمە ئێک پەیڤ ژی نەگوت. ئەڤرو پشتی پتر ژ بیست سالان ژ وێ روژێ دەما ئەز ل خویندنگەهەکا سویدی ئایینێ ئسلامێ و مەسیحیەتێ و جوهیەتێ و هندوسیا و بوزیا دخوینم ب ئێک ئاستێ گرنگی پێدانێ. خۆە تاوانبار دبینم لسەر ئەوێ بێدەنگیا من هەلبژارتی بەرامبەری ئەوی خویندکارێ مەسیحی، بلا شەقەکا ژ یا وی ب هێزتر ل بنێ گوهێ من کەتبا، و وژدانا من ئاسودە با دەما ئەز بیر ل وێ بیرەوەریێ دکر.

کەسەک نەبوو ژ مە بێژێت ماموستا تو نوینەرێ ئایینێ ئیسلامێ یێ، ئایینێ ئیسلامێ ئایینێ لێبوورینێ و پێکڤەژیانێ و ئێکتر قەبوولکرنە. پێدڤیە تو نموونەیا پەروەردەی و ئەخلاقێ جوان بی.......هتد

ئەڤا هاتی گوتن تەنێ نموونەکە، هەبوون و نەبوونا من وەک بونەوەر چ رامان هەیە ئەگەر ئەز هەر لسەر وێ بێ هەلویستێ بمینم. هێڤیدارم من شیابیت هزرێ ب دورستی بگەهینم.

کوردستانی بوون بارەکێ زۆر گرانە

ئەڤە چەند سالە ئەز دبینیم، ل بیرەوەریا شازدەیێ ئوکتوبەرێ ئەم هەمی دکەڤینە گیانێ ئێک و دوو و تومەتا پالدەینە هەڤ دوو و خۆە و مللەتێ خۆە روسوا و شەرمزار دکەین، هەرچەندە ژ وێ چەندێ دەرباز بویە! مە خۆە گەلەک یا بێ بها کری و ئێدی ئەو سەنگا جاران مە نەمایە. و ب ڤی سەروبەری ڤە دێ ئەو کێما مە هەی ژی، دێ ژ دەستێ مە هێتە دەرێ.

ب دیتنا من ل جهێ ئەم ببینە خوش مروڤ و ل پشت شاشێن کومپیوتەرا و تەلەفونا ببینە ‌(عەمێ گوزێ) و تومەتا بدەینە پال ئێک و دوو و خوە ژ بن بارێ گرانێ بەرپرساتیا کوردستانێ لابدەین، باشترە ل ئاستێ بەرپرساتیێ دابین و فاکتەر و هوکارێن ئەڤێ چەندێ بێخینە بەر باس و ڤەکولینێ و خواندنێن جودا جودا لسەر بکەین و چارەسەریێ بو ببینین، داکو ل داهاتی مە ئێک هەلویست هەبیت. ئەڤا هە چ خزمەتا کوردستانێ ناکەت گەلی کوردا!

تەنێ مە ل بەر چاڤێن هەڤدوو رەش دکەتن و زێدەتر نە.

خەلکانەک ژ دەرڤەیێ هەرێما کوردستانێ نزانێت کی خوفروشە یان خاک فروشە! ئەم هەمی ب کورد و خاک فروش هاتینە ل قەلەم دان، ئەڤجا مە پێ خوش بیت یان نە! چ ئالترناتیڤەکێ دی مە نینە.

چونکە ئەم هەمی باش دزانین، ئەو کیانێ ب تەلەفونەکێ بهێتە هەلوەشاندن! سوباهی ببیتە وەلات ژی هەر یێ هەلوەشایە.

لەورا پێدڤیە ئەم لسەر خالێن لاواز کار بکەین و پتر ژ هەمی دەما نێزیکی ئێک و دوو بین و بگەهینە چارەسەریەکا بنەرەت و دوماهیێ ب ئێک و دوو شکاندنێ بینین.

ڤایروسێ کورونایێ و شەرێ سیێ یێ جیهانی

دەما مروڤ بیر ل بەلاڤبوونا ئەڤی ڤایروسی دکەتن،  مروڤ نەشێت خوە قاییل بکەت کو چ یاریێن نیڤ دەولەتی ل پشت چێکرنا ئەڤی ڤایروسی نەبن، د راستیا ئاخڤتنێ دا مروڤ ئاستێ مەترسیدار بوونا ئەڤی ڤایروسی ب باشی دزانت نەخاسمە بەلاڤبوونا ڤی ڤایروسی ب ڤی رەنگی ل هەمی گوشە و کنارێن جیهانێ و زێدە بوونا ئاستێ ڤەگرتنێ لەورا مروڤ دشێتن ناڤێ شەرێ جیهانێ سیێ بدەتە پال ئەڤی کاودانی. بەری ئەز بابەتی دەستپێ بکەم من دڤێت تەنێ بیرا مە ل زەرەر و زیانێ هەردوو شەرێن ئێکێ و دووێ جیهانی بینمەڤە.. هەمی وەلات بەشدار بوون چ ب خواست و نە بخواست لەورا هەمیا ژی ل گورەیێ خوە زەرەر و زیان بەر کەڤت، کەس وەسا هزر نەکەتن کو د شەری دا لایەنێ سەرکەفتی چ زەرەر بەر نەکەفتیە! شەر ژ بلی زیانێ تشتەکێ دیتر نینە. 

بوچی ب ڤی شێوەی جهێ پرسیارێ یە ژ بەر چەند هوکاران:

گورینا شێوازێ شەری دناڤ بەرا وەلاتان ل ڤان دەهـ سالێن دوماهیکی ئەگەر ئەم ل پێڤەژویا مێژوێ بزڤرینە ڤە! ئەو شەرێ کلاسیکیێ بەرێ کو وەلاتان بەشداریەکا راستەوخوە تێدا هەبوو دگەل وەلاتێ هەڤ دژ  ل جهەکێ دەستنیشانکری وەک گورەپانا شەرێ دیار کری بو دەست بسەر داگرتنا جهەکێ دیارکری بو گەهشتن ب هندەک بەرژوەندیێن جیوسیاسی ئێدی نەمایە.

ل وان جورە شەران وەلات خوە ب خوە بەشداریەکا راستەقینە ب کەل و پەلێن خوەیێن لەشکەری  د  شەری دا دکر و هەمی مەزاختنێن شەرێ خوە ب ستوڤە دگرت و ئەنجام ژی ب ستویێ خوەڤە دگرت دگەل شەری و پشتی شەری.

دوهی ئەوان شەرا جهێ خوە دایە شەرێ ببریکاری (وەکالە) بو سەپاندنا هەژمونا خوە بو سەر جهەکێ و راکێشانا سەروەت و سامانێن وێ دەڤەرێ. واتا ئەڤ شەر د راستی دا دناڤبەرا دوو لایەنێن هەڤدژن لێ د دورهێلێ دا تەنێ مەزاختنێن شەری و ئەنجامێن وێ ب باشی و خرابی ب ستویێ خوە ڤە دگرن. لێ هندەکێن دی ل شوینا وانا ل گورەپانا شەری دا شەری برێڤە دبن و خوسارەتا گیانی ل شوینا وان ددەن. ئەگەر ئەم سرەنج بدەینە روژهەلاتا ناڤین ژ ڤان جورە شەران تا ئەڤرو ژی یێ بەردەوامە، نموونەکا دی یا زیندی چێکرنا گروپێن تیروریستی ل ڤێرێ و وێرێ وەک ئالاڤەک بو تێکدان باردوخێ وەلاتەکێ یان ژی ملکەچ کرنا هندەک وەلاتا بو حەز و خواستێن وەلاتێن زل هێز. لەورا ئەڤا هاتیە باس کرن هەمی وەک  قوناخەکە، یان ژی نوی بوونەک بوویە د شێوازێ شەری و کەرستێن تێدا بکار دهێن.

ل دیڤ خواندنا من پەیدا بوونا ڤایروسێ کورونایێ جورەکێ نوی یە ژ شەرێ ب بریکار، کو دبێژنێ شەرێ ڤیروسی یان جێرسومی، لێ ب شێوەکێ نەخویا واتە شەرکەر نەخویا و ڤەگرە حەتا بو ئافرینەرێن خوە ژی دبیتە جهێ مەترسیێ! تشتێ هەرە بالکێش ئەوە کو لایەنێ هێرشبەر ژی ب شێوەکێ خویا نینە و مروڤ نزانیت هەلگیرسەرێن ئەڤی شەری کینە یان چ وەلاتەک ل پشت ئەڤی شەری یە.چونکە هەمی وەلات ڤەگرتینە. ل پشت ئەڤان جورە شەرا ژی گەلەک حساباتێن نیڤ دەولەتی تێنە ئێکلاکرن و هندەک وەلات ژی ناچارن مللکەچی حەز و خواستێن هندەک وەلاتێن دی بن، بێ کو مە هاوەلاتیێن ئاسایی ئاگەهـ لێ بیتن.

ب دیتنا من ئەڤ جورە شەرە ل قوناخا دەستپێکێ داینە، واتا تازە ل تاقیکرنێ دانە و ل داهاتی دا دێ باشتر کونترول لسەر هێتە کرن. لێ شیانێن کونترولکرنێ گرێدای ئاستێ زانستی و پێشکەفتنا تێکنولوجی یا وەلاتان بو ڤەدیتنا چارەسەریێ  بو هەر جورەکێ.
لەورا هەمی وەلات ێن پێ ڤە شەپلین یان.

ب کەرەنتین کرنا هاوەلاتیان ل مالان ڤە و راوستاندنا هاتن و چوونێ و ژیانا ئاسایی یا هاوەلاتیان نەک تەنێ چارەسەری نینە. ئەڤە واتە تەسلیم بوون یان شکەستن ل دیڤ هاوکێشێن ئابووری! تەنێ ئەگەر ئەم هزر ل  راوستانا بزاڤا بازرگانی و هینان و برنێ ل ناڤ وەلاتان دا بکەین ل ڤان چەند حەفتیێن بووری و بزانین کا هەر وەلاتەک و کومپانیایێن بازرگانی ب چ گوژمەیێ پارەی زیان بەرکەفتیە.. ئەڤە یە دبێژنێ شەرێ ئابووری.

هەر وەک پێشتر ئاماژە پێ هاتیە کرن گەلەک هاوکێشێن جوراوجور ل پشت ئەڤان جورە شەران دا تێنە ئێکلا کرن... دبیت گەلەک وەسا هزر بکەن ئەڤ کارە نە دجهێ خوەدایە و نە بەر عاقلە لێ د سیاسەتێ دا بو دەستڤەئینانا ئابورەکێ بهێز تشتەک نینە ب ناڤێ وژدان کو رێگریێ ل وەلاتان بگریت. دوبارە بیر ل شەرێن جیهانیێن ئیک و دووێ ، بالکان، عێراقێ، سوریێ ، یەمەن،قەیرانێن کوچبەریێ .هتد بکەن ئایا تشتەکێ ب ناڤێ وژدان دناڤ ڤان هاوکێشا دا دبینن؟

زێدەرەویێن ئابووری یێن گەلەک وەلاتان رێکێ ددەتن ئەمریکا ب ڤی شێوەی سەرەدەریێ بکەتن. پشتراستیەک هەیە کو ئەمریکا دەستپێشخەرێ ئەڤێ شەری بیت بەرامبەری زێدەخوازی و زێدەرەویا ئابووری یا چینی ل روژهەلاتا ناڤین و باکورێ ئەفریقیا کو دپلاندایە ل نێزیکترین دەم جادا ئەوریشەمی سەر ژ نوی ب شێوەکێ مودەرن ب رێکێن گەهاندنێ یین نوی بئێختە کاری، و ل دیڤ ڤێ پلانێ چین دێ کاریت هەژموونا ئابووریا خوە لسەر هەمی جیهانێ بسەپینیت، بێ گومان د دورهێلێ دا ئەڤ چەندە ژی وەک گەفەک و مەترسیەک مەزن بو ویلایەتێن ئیکگرتیێن ئەمریکی تێتە ل قەلەم دان، چونکە ئابوورەکێ بهێز یەکسانە دگەل سیاسەت و پێگەهەکێ نیڤ دەولەتی یێ بهێز. بلا کەسەک وەسا هزر نەکەتن کو پێدڤی ناکەتن وەلاتێن دیتر بکەڤنە ژێر بارێ زەرەر و زیانێن ئەڤی شەری ئەگەر ب راستی ئەمریکا دەستپێشخەر بیت.  بەرسڤ د شەرێن جیهانێن ئێکێ و دووی گەلەک وەلات هاتنە دابەشکرن بێ کو ئەو ئەڤی چەندێ بخوازن یان خوە ب خوە بەشدار ببن د شەری دا.

بابەتێن پاراستنا ژینگەهێ ژی ل پلا دووی دهێت و وەک هیجەتەک تێتە بکار ئانین بو مەرەمێن ئابووری، ئەگەر ئەم هزر لێ بکەین کو نێزیکێ سەدان هزار گەشتێن نیڤ دەولەتی دناڤبەرا وەلاتێن جودا جودا داهاتینە راوستاندن زێدەباری هێنان و بردنا کەل و پەلێن نیڤ دەولەتی ژلایەکی و سنوردار بوونا  هاتن و چوونێن ناڤخوی د ناڤ ئێک وەلاتدا تادگەهیتە سەرەدانێن خێزانی د ناڤ ئێک شار دا ئەڤ هەمی پیڤەرەکێ باشە بو وەلاتێن زل هێز کو دماوەکێ دا بشێن فاکتەرێن گەرم بوونا گەش و هەوایی سنوردار بکەن بو مەرامێن خوە یێن ئابووری.

کەلەگ ژ ڤان سیناریوا مە بخوە ل سەر شاشێن تەلەفزیونا و سینەما دا دیتینە ب شێوازێ فلیم، پرسیار ئەوە ئایا ئەو تشتێ هاتیە نیشاندانێ ل سالێن بەرێ دا و مە دیتین بێ بنەما بوینە یان ل سەر شەنگستەکێ هاتینە بنیات نان؟